علمي و پژوهشي
behrooz lak
مشكل اصلي عرصه مهدويت، شتابزدگي در مستند ظهور نيست حجت الاسلام و المسلمين دكتر غلامرضا بهروزلك، رييس پژوهشكده مهدويت و آينده‌پژوهي در مطلبي، با اشاره به انتشار گسترده مستند ظهور بسيار نزديك است، به بررسي مشكلات اصلي عرصه مهدويت پرداخته است.

چند صباحي است كه مسأله مهدويت، اين بار نه در قالب جشنهاي نيمه شعبان، يا پيدايش جريانهاي انحرافي چون هشتگرد كرج و امثال آن، بلكه در قالب عملكرد جمعي است كه با ادعاي انقلابي و مهدي باوري اذهان مردم را به خود مشغول داشته و موجب اتخاذ مواضع گاه مختلف و در مجموع انتقادي عليه خود گشته اند. انتشار گسترده و سازمان يافته مستند «ظهور بسيار نزديك است» از سوي ايشان و متعاقب آن مواضع علما، مسوولان در برابر آنان حتي طرح گزينه محاكمه و بازخواست قضايي ايشان همگي تحولاتي بوده است كه در چند هفته گذشته روزهاي نخست سال جهاد اقتصادي را تحت الشعاع خويش قرار داده است. اما سوالي كه مطرح است آن است كه فارغ از محتواي فيلم مستند و نقدهاي وارد بر آن، مشكل اصلي عرصه مهدويت چيست؟ آيا مشكل اصلي ما توليد اين نوع مستندهاست؟ به نظر نگارنده و به دلايل زير پاسخ منفي است:
1. به رغم گسترش توجه عمومي به آموزه مهدويت، و به رغم تلاشهاي علمي و ارزشمند بزرگان حوزه و دانشگاه در عرصه مطالعات مهدويت به نظر مي رسد هنوز رسالت بزرگي در اين زمينه بر زمين مانده است. اقبال عمومي همواره با هيجان و شور و نشاط همراه است و كمتر حوصله تأملات و تدقيقات ظريف را دارد. اما هنگامي كه مي بينيم به دليل فقدان پژوهشهاي عميق در برخي از عرصه ها و زيرساختهاي آموزه مهدويت و ابعاد و حدود ثغور آن اين اقبال عمومي گاه با سردرگمي و حتي سرخوردگي مواجه مي شود.
اين نكته بيانگر آن است كه ما در عرصه مهدويت پژوهي هنوز كارهاي زيادي لازم است انجام بدهيم كه هنوز بدانها تفطن لازم نداريم. يقينا بيش از 1700 روايتي كه در اين عرصه در منابع شيعي و برخي منابع سني نقل شده است، نيازمند تدقيق، بازنگري و در نهايت پالايش هستند تا بتوان معرفت معتبر برگرفته از سرچشمه و معدن علوم اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام را در اين زمينه به تشنگان معارف مهدوي ارائه نمود. عمده كاري كه علاوه بر تحقيقات علماي سلف پس از انقلاب صورت گرفته است، ارائه و تهيه معجم احاديث امام مهدي عج در يك جا بدون نقد و پالايش محتوايي و سندي است. يقينا بسياري از اين اخبار نيازمند بررسي دقيقتر سندي و دلالي هستند و با صرف يك حديث نمي توان حكم نمود.
اما به رغم چنين نياز اساسي به ضرس قاطع مي توان گفت هنوز اين امر صورت نگرفته و حتي بسياري از اهل نظر به دليل سترگي و عظمت اين كار همواره از ورود به آن براي غير صاحب نظران بيم و انذار داده اند. اما هر چند اين بيم و انذار در جاي خود صحيح است، اما دست در دست گذاشتن و تأخير تا كي؟ آيا فقدان كارشناسي شايسته و لازم در اين زمينه خود زمينه ساز شتابزدگي در فهم و برداشت از روايات مهدويت به گونه مطرح شده در مستند مذكور نيست؟ 
2. امر اساسي تر و مهم تر آن است كه متأسفانه جامعه علمي ما هنوز عرصه مطالعات مهدويت را به صورت جدي به رسميت نشناخته است. دانشگاهها به هر دليل از ورود به اين امر بازمانده اند، و حتي تك واحد درسي نيز در دانشگاهها براي مطالعه و تدريس مهدويت نمي توان يافت.
در حوزه هاي علميه نيز به رغم شكل گيري رشته تخصصي مهدويت، هنوز شاهد مشكلات و ابهامات زيادي هستيم. گاه مسوولان تصميم گيرنده در اين زمينه نسبت به نياز به اين موضوع ترديد جدي دارند. نمونه بارز چنين ترديدي را مي توان در عدم تصويب نهايي سرفصلهاي اين رشته تخصصي پس از برگزاري تاكنون حدود هفت دوره سطح 3 آن هستيم. حتي تقاضاي تأسيس سطح 4 رشته تخصصي مهدويت با ابهام و بن بستها و ترديدهاي جدي تري مواجه است. شايد ابتدا بايد ناظر بود كه دشمنان قسم خورده ما همچون سران آمريكا، خود مراكز تحقيقي و علمي خاصي را به مطالعه اين امر مقدس اسلامي اختصاص دهند و ما در قفا و وراي آنها و با ترديد وارد اين عرصه شويم.
3. بدون ترديد آموزه مهدويت صرفا مسأله اي كلامي نبوده و از ابعاد مختلف تاريخي، روايي، تفسيري، فلسفي، سياسي، اجتماعي، روانشناختي، اخلاقي، تربيتي، راهبردي، آينده پژوهي و بسياري ابعاد ديگر قابل مطالعه است. نگاه تنگ نظرانه غالبا مهدويت را از منظري صرفا كلامي يا تاريخي يا روايي مي نگرد. اما به نظر مي رسد در شرايط امروزي و با پيدايش مطالعات چند رشتگي و بينارشتگي، ضرورت نگاه جامع به اين عرصه هر چه بيشتر مشاهده مي شود. در واقع در مطالعات اسلامي جاري مهدويت را مي توان به شيعه شناسي تشبيه و تنظير نمود كه يك مطالعه چندرشتگي يا بينارشتگي است.
4. اسفناك تر از آموزش مهدويت، عرصه مهدويت پژوهي است. نگاه تنك و كم مايه به اين حوزه مطالعاتي را لازم نيست تلاش كنيم جستجو نماييم تا از زبان صرفا اندكي معدود بشنويم. حتي گوش ناشنوا نيز بي مهري ها و كم توجهي هاي حتي خواص ما را نسبت به اين عرصه مي شنود و رنج مي برد. كم نيستند كساني كه خود گاه جزو فرهيختگان حوزه و دانشگاه هستند، اما در ضرورت رويكردهاي عميق علمي و پژوهي و حتي امكان آن ابراز ترديد مي كنند. شايد غلبه رويكردهاي هيجاني، ژورناليستي و گاه سياسي و باندي به مهدويت باعث ترديد و تأمل اين بزرگوراران شده است، اما بايد پرسيد آيا تهي بودن سراب را مي توان دليل بي اعتمادي به ماء معين دانست؟!
4. نكته نهايي در اين اجمال را بايد فقدان نگاه راهبردي و آينده پژوهانه به مهدويت در عرصه برنامه ريزي و اجرا دانست. بدون ترديد مهدويت آرمان هر شيعي است. صبح يك منتظر با عهد و پيمان با امام خويش آغاز مي شود. اما گويا ثقل اصغر نيز دچار همان گرفتاري مهجوريت ثقل اكبر شده است. فقدان رويكرد به قرآن كريم در جامعه و مديريت و اجرا به عينه در عرصه مهدويت نيز جاري است.
مهدويت آرماني است كه مي تواند الهام بخش و مدل و الگوي توسعه و پيشرفت و برنامه ريزي ما باشد. اما نگاههاي سطحي، فردمحورانه و غيرعميق به مهدويت باعث شده است كه تنها به صورت فردي به حضرت مهدي عج توجه نماييم و صرفا منتظر فرارسيدن جامعه و حكومت مهدوي باشيم. اما نتوانيم به فرموده امام سجاد ع انتظار فرج خويش را مصداق اعظم فرج نماييم. يقينا انتظار فرج زماني بزرگترين فرج خواهد بود كه الهام بخش برنامه ها و راهبردهاي ما در عصر غيبت باشد و به صورت نه صرفا لساني، بلكه در عمل و در برنامه ما تجلي نمايد. بدون ترديد ما از اين مرحله بسيار دوريم و آموزه مهدويت براي برنامه ريزي ما امري غريب و غيرالهام بخش باقي مانده است. و اينجا نيز ما با آموزه مهدويت همچون قرآن كريم، تزييني و نعوذ بالله حاشيه اي برخورد كرده ايم.
در نهايت، بايد از توليد و تكثير شتابزده مستند مذكور اظهار تأسف نمود و توليد كنندگان آن را تواصي به حق و همديگر را تواصي به صبر و تأمل كه آيا اين ره كه مي رويم، چنين شتابان، ما را به كدامين مقصد مي رساند! اما جان سخن اين است كه توجه به مشكلات سطحي تر نمي بايست ما را از توجه به مشكلات اساسي تر و جدي تر بازدارد.

 
امتیاز دهی
 
 

بيشتر

Guest (PortalGuest)

دفتر تبلیغات اسلامی نمایندگی تهران
مجری سایت : شرکت سیگما